تعریف تنبلی چشم
به هرگونه کاهش بینایی در یک یا هر دو چشم زمانیکه چشم ها از نظر ظاهری و ساختمانی سالم هستند تنبلی چشم میگویند . بنابراین یک چشم یا هر دو چشم که دچار تنبلی و کاهش بینایی هستند همه اجزای چشم مانند قرنیه ، عدسی ، شبکیه و عصب بینایی ممکن است بدون عیب وسالم باشند .تنبلی چشم مخصوص سن کودکی میباشد و الزاما فقط قبل از سن نه سالگی اتفاق می افتد و اگر چشمی تا سن ۹ از نظر تنبلی مشکلی پیدا نکند بعد از این سن هم دیگر دچار تنبلی نخواهد شد . تشخیص تنبلی و اقدام به درمان امر بسیار مهم و ضروری میباشد و لازم است جهت اطمینان از سلامت چشم کودکان از سن سه سالگی به طور منظم تا ده سالگی هر شش ماه یکبار چشم کودکان ترجیحا توسط اپتومتریست یا جراح چشم معاینه شود تا درصورت وجود هرگونه عیبی که باعث تنبلی چشم کودک میگردد اقدام لازم برای درمان شروع شود . زیرا تاخیر در درمان و یا دیر اقدام نمودن جهت درمان تنبلی چشم کودکان میتواند بعد از سن ۹ سالگی مشکلات بینایی جبران ناپذیری را تا پایان عمر برای کودک ایجاد نماید .
علل ایجاد تنبلی چشم کودکان
تنبلی چشم در کودکان میتواند به دلایل زیادی اتفاق بیفتد اما مهمترین وشایعترین علل ایجاد تنبلی چشم کودکان به ترتیب عبارتند از ۱: عیوب انکساری چشم (ضعیفی های چشم ) ۲: انحرافات چشمی ۳: بیماریهای چشم ۴: سایر علل
در زیر هر کدام از علل ایجاد تنبلی چشم را به تفصیل شرح خواهم داد
۱: عیوب انکساری چشم
شایعترین علت ایجاد تنبلی چشم در کودکان وجود ضعیفی های چشم در کودکان میباشد . ضعیفی های چشم در کودکان بسته به نوع ضعیفی و میزان ضعیفی و اینکه در یک چشم ضعیفی وجود داشته باشد یا در هر دو چشم و همچین اگر در دو چشم ضعیفی وجود داشته باشد به یک میزان ضعیفی وجود داشته باشد و یا مقدار ضعیفی در دو چشم متفاوت باشد باعث ایجاد طیف وسیع و گوناگونی از تنبلی چشم در کودکان میشود . بنابراین ممکن اسن درمان تنلی چشم کودکان با توجه به سن کودک و نوع و مقدار ضعیفی چشم کاملا متفاوت باشد . زمانیکه علت ایجاد تنبلی چشم کودک ضعیفی چشم باشد گاهی اوقات ممکن است این ضعیفی خودش باعث ایجاد انحراف در چشم کودک شود که در این حالت بحث درمان پیچیده تر و مهم تر میشود . چون در این حالت علاوه بر توجه به درمان تنبلی چشم باید به ظاهر چشم کودک هم توجه داشت و انحراف چشم را نیز برطرف کرد اما آنچه که مسلم هست بحث تنبلی چشم در کودکان به خاطر تخصصی بودن و بسیار بسیار مهم بودن آن باید از سوی والدین کودک مورد توجه جدی قرار گیرد و با توجه به اینکه تنبلی چشم در کودکان گاها ممکن است علامت خاصی از نظر ظاهری در چشم کودک ایجاد نکند و ظاهر چشم کودک طبیعی به نظر برسد و یا حتی کودک هیج شکایتی از دید خود نداشته باشد . بنابراین والدین بدون در نظر گرفتن اینکه چشم کودک از نظر ظاهری مشکلی دارد یا ندارد و اینکه کودک شکایتی از نظر بینایی دارد یا ندارد باید حتما حتما از سن سه سالگی به طور منظم هر شش ماه یکبار ترجیحا توسط اپتومتریست (بینایی سنج ) و یا همکاران محترم جراح ویزیت و معاینه شوند تادر صورت وجود هر گونه اشکالی در چشمها که منجر به تنبلی چشم میشود اقدام و درمان مناسب با آن انجام گیرد . مسلما اولین اقدام درمانی برای کودکانی که دچار تنبلی چشم هستند و علت تنبلی چشم آنان ضعیفی های چشم میباشد تجویز عینک مناسب و مهم تر از آن انتخاب و ساخت یک عینک استاندارد و مراجعات منظم معاینه چشم میباشد .
۲ : انحرافات چشمی
دومین علت ایجاد تنبلی چشم در کودکان انحرافات چشمی میباشد . انحرافات چشمی هم مانند ضعیفی های چشم انواع مختلفی دارند و میزان و نوع انحراف هم در میزان تنبلی چشم تاثیر lمستقیمی دارد . هر چه میزان انحراف بیشتر باشد چشم کودک هم زودتر و هم بیشتر دچار تنبلی میگردد . اصولا تنبلی چشمی که بواسطه انحرافات چشمی ایجاد میشود نسبت به تنبلی های ناشی از ضعیفی های چشم عمیق تر و بیشتر میباشد و درمان این نوع تنبلی چشم هم سختر و زمان برتر میباشد . در درمان تنبلی چشم کودکان ناشی از انحرافات چشمی یک درمانگر خوب باید علاوه بر اصلاح دید کودکبه زیبایی و ظاهر چشم کودک نیز توجه نماید چون هرگونه درمان در صورتیکه اصلاح انحراف به خوبی انجام نگیرد میتواند باعث برگشت تنبلی چشم شود . گاهی اوقات ممکن است انحرافات چشمی همراه با ضعیفی های چشم باشند بنابراین در این حالت ابتدا درمان با تجویز یک عینک مناسب شروع و در نهایت انحراف هم به شکل مناسب اصلاح میگردد . گاهی اوقات ممکن است یک انحراف را با تجویز یک عینک مناسب اصلاح نمود و در کنار آن تنبلی چشم کودک را نیز درمان نمود . سته به نوع انحراف و مقدار آن در بعضی از موارد هم بعد از درمان تنبلی ممکن است برای اصلاح انحراف نیاز به انجام عمل جراحی وجود داشته باشد که باید در زمان مناسب چشم کودک تحت عمل جراحی قرار گیرد .
۳ : بیماریهای چشم
بیماریهای چشم که در بدو تولد به صورت مادرزادی در چشم نوزادان وجود دارد و یا بیماریهایی که در کودکی قبل از سن ۹ سالگی به صورت اکتسابی در چشم کودکان بوجود می آید به سرعت میتواند باعث ایجاد تنبلی های شدید در چشم کودکان شود . شایع ترین بیماری که معمولا به صورت مادرزادی و یا اکتسابی در چشم کودکان وجود دارد و سریعا باعث تنبلی چشم شدید کودکان میشود آب مروارید (کاتاراکت ) میباشد . وجود آب مروارید به صورت مادرزادی و یا اکتسابی قبل از سن ۹سالگی از موارد اورژانسی چشم کودکان محسوب شده و در اولین فرصت باید چشم کودک جراحی شود و روند درمان تنبلی چشم به سرعت آغاز گردد و تاخیر به هر دلیل ممکن است عوارض جبران ناپذیری را برای بینایی کودک مبتلا ایجاد کند . بیماری دیگر افتادگی پلک (پتوزیس ) میباشد که علاوه بر جنبه زیبایی باعث تنبلی چشم میگردد .البته افتادگی پلک در صورتی که کم باشد و جلوی ورود نور به مردمک را نگیرد معمولا باعث تنبلی چشم نمیشود و فقط از نظر زیبایی ممکن است مورد توجه واقع شود .بیماریهای دیگری هم وجود دارد که باعث تنبلی چشم میشوند ولی بدلیل اینکه شایع نیستند از توضیح آن خودداری میکنیم .
۴ : سایر علل
علاوه بر مواردی که باعث تنبلی چشم کودکان میگردد و به آنها اشاره شد علل دیگری هم هستند که باعث تنبلی چشم کودکان میگردد اما خوشبختانه شایع نیستند و به ندرت اتفاق می افتد مانند سوء تغذیه و فقر غذایی که خوشبختانه در کشور ما تقریبا اتفاق نمی افتد . سایر عوامل شامل بیماریهای مادر در زمان بارداری مانند اعتیاد شدید به الکل و مسمومیت های غذایی و دارویی شدید نیز از این موارد میباشند .